Galiza: unha horta de amorodos
Cando Xosé Represas me convidou para ler hoxe aquí o manifesto do día da patria, aceptei sen pensalo. Sempre me considerei unha persoa nacionalista e ser convidada a dar un manifesto en data tan sinalada e no concello no que
estudei os meus anos de instituto, os meus anos de agromo de ideoloxías é para min unha honra.
Veño aquí a ler un manifesto polas miñas ideas nacionalistas, si, mais tamén veño como escritora, polo que vou comezar contándovos un conto.
“Había unha vez unha rapaza que se chamaba Amorodo. Amorodo tiña ollos azuis de auga de mar, as fazulas vermellas, con pel suave e relucente, onde unhas pencas xogaban rebuldeiras, facendo dela unha nena especial. Este conxunto, xa de por si fermoso, estaba engalanado cunha cabeleira de cor verde, que nunca peiteaba, porque Amorodo gustaba do seu cabelo
desordenado caéndolle pola cara. Despois dunha infancia feliz, Amorodo notou que lle faltaba algo, que a súa beleza era tan especial e tan singular que non lle collía no lugar onde nacera. O seu país fíxoselle pequeno, non atopaba conforto para as súas inquietudes, polo que agarrou unha pequena maletiña e marchou de MATRIA, pois era ese o nome do lugar que a veu
nacer.
Viaxou por todo o mundo, decidida a atopar ese recuncho que a enchese, no que a súa beleza non pasase desapercibida. Atopou lugares con historia, onde os bardos cantaban as fazañas dos seus heroes. Atopou culturas ancestrais e culturas modernas. Atopou países ricos e países pobres. Atopoulinguas nas que nunca oíra falar.
Visitou terras nas que puido camuflar a cor do seu cabelo co verdor cinguido dos seus campos. Rubiu montañas dende onde outeou un vermello horizonte como o seu rostro. Descubriu mares tan azuis coma os seus ollos. Bañouse
en ríos cuxas augas tiñan a delicada suavidade da súa pel.
Un día, aquela nena que mudou a moza e a muller na súa busca, chegou a vella. O cansazo dos anos e a longa procura fíxolle pensar que xa en ningún lugar do mundo atoparía repouso. Cansa e baleira, chegou de noite a unha choupana vella e tomou acubillo, pensando que ese era o lugar no mundo no que ía morrer, aínda que non vise ao mencer, coa luz do día, nada que enchese o seu espírito insaciable de contido.
Á mañanciña espertárona uns galos, que lle trouxeron recordos da infancia. Saíu do alpendre e sentou nunha rocha a contemplar unha paisaxe cuberta dun manto verde como noutrora fora o seu cabelo indomable, ao fondo un horizonte vermello coma a súa pel caía maxestoso sobre un mar azul coma os seus ollos. Cara o mar, coma unha serpe, corría un río cuxas augas tiñan a suavidade da súa pel. Foi entón cando se decatou de que volvera a MATRIA e que en Matria tiña xuntas todas as cousas que ela admirara polo mundo adiante. Quixo emitir un son, quixo chamarlles ás cousas polo seu
nome, mais na súa gorxa instalárase un nó, que non lle permitía nomear os ríos, nin os montes, nin os mares, porque na súa viaxe aprendera moitas linguas, pero esquecera a lingua que lle dera nome”
O conto de Amorodo é sinxelo. Amorodo non sabía o significado de terra nai, de patria, de nación e a súa falla de coñecemento levouna a buscar noutros lugares. Non quixen que me pasase o mesmo ca ela e o primeiro que fixen foi
buscar o significado de PATRIA no dicionario, por ver se ese significado coincidía co meu concepto. Así pois, atopei dúas acepcións de “patria”:
1ª. Terra na que un nace
2ª. Nación ou unidade histórico-cultural.
Pois, efectivamente, para min Galiza é a miña patria, porque, seguindo o dicionario, é a terra onde eu nacín e, ademais, é unha nación ou unidade histórica e cultural. Como nos di o poeta “naçom de Breogán”. Polo tanto PATRIA cumpría nas súas dúas acepcións co que eu tiña na miña cabeza.
Mais un par de cousas non me cadraban na definición do dicionario.
A primeira a propia palabra PATRIA:
Patria vén do étimo latino PATRIAM, de PATRIA, AE (terra ou país natal). Étimo, cuxa raíz comparten outras palabras coma “pai, patriarca, patriarcado, patriarcal”. Porque a palabra latina “patria” se orixinou a partir do substantivo PATER, cuxo significado é pai. É sabido que a lingua úsaa o pobo, mais vaina moldeando e construíndo quen ten o poder. Se un home, un PATER latino, quere falar do seu país é obvio que o vai denominar coma PATRIA e non como MATRIA.
Pero eu quero disociar o patriarcado da miña nación, quero que Galiza, que sempre foi unha sociedade matriarcal, sexa a miña MATRIA e non a miña PATRIA. Lembremos os versos de Rosalía cando din:
“Tecín soia a miña tea,
Sembrei soia o meu nabal,
Soia fun por leña ao monte,
Soia a vexo arder no lar”
Versos o suficientemente elocuentes sobre a situación de matriarcado da sociedade galega decimonónica cando os homes marchaban á emigración.
Mais eu quero que Galiza sexa unha nai. Unha nai que acolla no seu colo con igualdade homes e mulleres. Homes e mulleres que queiran facer país, que queiran facer nación. Porque a terra na que un nace, como nos di o dicionario, non se fai soa. Hai que traballala cada día con mimo e agarimo, como quen traballa a horta esperando recoller o seu froito para poder gozalo
e compartilo.
A segunda cousa que non me acababa de convencer da definición de“patria” era o limitado do seu significado, só se fala de unidade histórica ecultural, mais faltábanme contido para encher o concepto. Non convencida de todo co significado de PATRIA, dinlle unhas follas para atrás ao dicionario e busquei NACIÓN, por ser unha das definicións de PATRIA. E aquí a cousa xa se enchía máis:
Comunidade de individuos, que viven nun territorio delimitado, cuns vínculos culturais, lingüísticos, históricos e de estrutura económica que lles dan unha idiosincrasia delimitada e diferenciada. Esta acepción de NACIÓN xa se me acae máis co meu sentimento cara Galiza, porque agora xa non estamos a falar só de vínculos históricos e culturais, que os temos, xa se fala tamén de lingua e economía, que tamén as temos. Lembremos o que dicía Castelao, pai do nacionalismo galego, “se
aínda somos galegos é por obra e gracia do idioma”.
Porque facer nación non é só cultura, de nada serve chamarse Sabela ou Xoán, se logo renegamos da lingua que nos deu o nome. De nada serve ir comer unha tapa de polbo e pedirlle ao camareiro unha tapa de pulpo, de nada serve tocar a gaita, se cando deixamos de soprar no punteiro só emitimos cinco vogais e os “xes” esvárannos polos beizos coma “eses”. A lingua e a cultura son unidades indisolubles como o son Galiza e nación.
E que me dicides da economía? Non se fai país sen economía. Non se poden ter as mellores fábricas de pizarra do mundo e mandala fóra para que a traballen outros. Non se pode ter o monte cheo de eucaliptos mentres os piñeiros son devorados polo nemotodo e polo lume, non se pode tirar o leite polo chan e ir a Francia comprar a manteiga.
O día da patria, o día da nación galega ten que facernos pensar en por que somos NACIÓN. E somos nación por catro piares básicos: a historia que nos une, a cultura da que gozamos, a economía emerxente que debemos reforzar e explotar nós mesmos e a lingua coa pedir o que queremos, coa que celebramos, coa que contaremos a xeracións vindeiras a nosa historia.
Amorodo foi buscar polo mundo o que non era capaz de mirar no seu país. Xa non é tempo de marchar do país, agora debemos melloralo e crear as condicións idóneas para que as xeracións vindeiras queiran e poidan traballar
na súa terra. Saber linguas está ben, é riqueza. Aprender inglés fainos cosmopolitas, mais non debemos aprender inglés porque é futuro e queiramos seguir sendo os eternos emigrantes do planeta, esquecéndonos do galego.
Reflexionemos para que o día da patria, da matria ou da nación, non o día de Galicia, como algúns lle chaman, sexa todos os días. Fagamos país! Fagamos de Galiza esa horta que labramos, sementamos e cultivamos con orgullo, para gozala e compartila, para que a xente moza non teña que ir buscar traballo fóra. Que Galiza sexa a horta onde queiran vivir todos os
amorodos e nunca máis se volvan repetir os tristes versos de Rosalía:
Este vaise e aquel vaise
E todos, todos se van,
Galicia sen homes quedas.
Que te poidan traballar.
Tes, en cambio, orfos e orfas
E campos de soledad,
E nais que non teñen fillos
E fillos que non teñen pais.
Raquel Castro
MANIFESTO DO DÍA DA PATRIA, Ponteareas 24 de xullo de 2019